Tìm hiểu bệnh viêm họng trong Đông y : Nguyên nhân + bài thuốc điều trị

Bệnh viêm họng trong Đông y bắt nguồn từ sự đấu tranh giữa chính khí và tà khí. Mỗi nguyên nhân sẽ tương ứng bài thuốc điều trị phù hợp.

Viêm họng xảy ra khi có sự tác động của các yếu tố như khói bụi, thời tiết thay đổi thất thường, ăn các đồ ăn cay nóng…  Tùy vào từng thể bệnh mà các bài thuốc cũng được chữa trị khác nhau. Hãy cùng tìm hiểu thêm về cách chữa viêm họng bằng Đông y thông qua bài viết dưới đây.

Bệnh viêm họng trong Đông y

Viêm họng trong Đông y là tình trạng các yết hầu bị đau. Nếu bệnh nhẹ, mới chớm, bệnh nhân thường thấy xuất hiện các triệu chứng như ngứa họng, thường hay khạc nhổ, trong cổ họng có nhiều đờm dãi và còn có thể bị sốt. Khi bệnh đã nặng, chúng khiến cho yết hậu nghẹn đau, ăn uống khó khăn, lưỡi bị hồng nhợt hoặc đỏ. Nguyên nhân gây nên tình trạng này được cho là do:

• Bệnh nhân bị cảm nhiễm ngoại tà như hàn tà, phong tà hoặc do dịch độc thời khí
• Âm hư hỏa vượng lâu ngày cộng với việc phải nói quá nhiều sẽ khiến cho yết hầu bị đau
• Dùng nhiều thực phẩm cay nóng, ăn các đồ ăn nóng lạnh một cách đột ngột
• Thường xuyên uống rượu cao độ

Trong cổ họng, yết hầu là cửa ngõ của phế. Tại đây có nhiều đường kinh mạch bao quanh hoặc đi qua để làm nhiệm vụ ngăn cản không cho tà khí xâm nhập vào cơ thể chúng ta. Khi hầu họng bị ngoại tà xâm nhập sẽ gây nên tình trạng sốt, nóng, sưng đau… Lúc này, nếu người nào có chính khí khỏe sẽ khiến tà khí dần dần được đẩy lùi. Nhưng với những trường hợp chính khí bị suy giảm hoặc không được chữa trị sớm, các triệu chứng bệnh viêm họng sẽ ngày càng nặng, cơn đau tăng, họng đỏ, loét… ảnh hưởng không nhỏ đến sức khỏe. Việc điều trị viêm họng bằng Đông y cần phải dựa vào từng thể bệnh. Mỗi thể bệnh khác nhau sẽ có phép chữa và bài thuốc khác nhau, cụ thể như sau:

Đàm hỏa

*) Triệu chứng: Người bệnh thấy yết hầu đau, sưng, khi nuốt nước bọt thấy đau, cơ thể ậm ạch khó chịu, ăn uống đau nghẹn, khó nuốt khi ăn. Bên cạnh đó, bệnh nhân sẽ thấy lợm giọng buồn nôn, ngại nói năng, thở khò khè, khó thở, tâm phiền, mạch hoạt sác.

*) Phép điều trị: Tiêu đàm chí yết thống

*) Bài thuốc: Địch đàm thang

• Chuẩn bị: Nhân sâm 08g, thạch xương bồ 10g, bán hạ 20g, trúc nhự 08g, cam thảo 10g, chỉ thực 10g, đởm tinh 10g, quất hồng bì 16g, phục linh 16g
• Cách thực hiện: Trần bì khứ bạch, bán hạ khương chế. Đem các vị thuốc trên cho vào ấm, thêm khoảng 5 lát gừng vào rồi nấu lên cùng với khoảng 1200ml nước. Đun lên thật kỹ cho đến khi nước trong ấm còn khoảng 120ml thì tắt bếp. Chắt lấy lượng thuốc vừa thu được, chia thành 5 lần dùng trong ngày.

Song song với bài thuốc này, bệnh nhân có thể kết hợp với bài thuốc nhai ngậm theo cách sau: Lấy cam thảo và ô mai nhục với lượng vừa bằng một miếng, nhai nuốt nước rồi bỏ bã. Thực hiện khoảng 5 – 6 lần như vậy sẽ thấy các triệu chứng giảm đi đáng kể.

Thể ngoại cảm phong hàn

*) Triệu chứng: Người bệnh bị viêm họng thể ngoại cảm phong hàn thường xuất hiện các triệu chứng như nặng tiếng, ngạt mũi, cơ thể ớn lạnh, sưng cổ họng, không đổ mồ hôi, nuốt vướng, đau. Đồng thời, bệnh nhân sẽ cảm thấy đau đầu, sốt nhẹ, thân mình đau mỏi, sợ gió, cơ thể chán ăn. Một số người còn xuất hiện tình trạng mạch phù hoãn.

*) Phép chữa trị: Sơ giải biểu tà

*) Bài thuốc: Kinh phòng bài độc tán

• Chuẩn bị: Kinh giới 12g, xuyên khung 12g, độc hoạt 12g, phòng phong 12g, sài hồ 12g, chỉ xác 12g, khương hoạt 12g, cát cánh 12g, tiền hồ 12g, phục linh 12g, cam thảo 12g.
• Cách thực hiện: Đem các vị thuốc trên cho vào ấm. Sau đó thêm khoảng 7 lát gừng, 10 lá bạc hà vào và đun sôi lên cùng với khoảng 1200ml nước. Cứ đun cho đến khi thấy nước cạn còn khoảng 120ml thì tắt bếp. Chắt lấy nước thuốc này chia thành 5 lần dùng và uống hết trong ngày.

Ngoài thuốc uống, bệnh nhân có thể kết hợp với bài thuốc nhai ngậm. Cách thực hiện như sau: Chuẩn bị một miếng gừng tươi hoặc xạ can lá, kết hợp với một miếng sinh khương. Các vị thuốc này đem nhai để nuốt lấy nước rồi bỏ bã. Mỗi ngày thực hiện khoảng 4 – 5 lần để thấy được tác dụng của nó.

Viêm họng trong Đông y thể Kinh dương minh tích nhiệt

*) Triệu chứng:Bệnh nhân gặp phải thể bệnh này thường có triệu chứng sốt sợ nóng nhưng không sợ lạnh, sưng đỏ và đau ở họng, có cảm giác như bị đốt trong cổ họng. Cơ thể mệt mỏi, bồn chồn trong bụng,háo khát, tiểu tiện vàng, đại tiện táo, mạch hồng đại.

*) Phép điều trị:Thanh tiết uất nhiệt

*) Bài thuốc:Lương cách tán

• Chuẩn bị: Chi tử 10g, hoàng cầm 10g, bạc hà diệp 10g, đại hoàng 20g, liên kiều 10g, mang tiêu 20g, cam thảo 20g
• Cách thực hiện: Đem các vị thuốc trên (ngoại trừ bạc hà diệp, mang tiêu) sao giòn tán mạt, sau đó trộn cùng với mang tiêu tán mịn tinh. Mỗi lần dùng, lấy khoảng 10g bột thuốc trộn cùng với nước trúc diệp, bạc hà diệp để uống. Nếu không có bạc hà diệp thì có thể dùng mật ong để thay thế. Ngày thực hiện khoảng 4 lần để mang đến tác dụng tốt nhất. Đối với trẻ em thì cần phải điều chỉnh liều lượng cho phù hợp.

Bài thuốc lương cách tán thường được dùng kết hợp với bài thuốc nhai ngậm sau: Dùng khoảng 3 lá húng chanh, 3 miếng sơn đậu căn. Đem chúng nhai nuốt nước rồi bỏ bã, mỗi ngày thực hiện khoảng 5 – 6 lần để đạt được tác dụng như mong muốn.

Thận âm hư cảm nhiễm ngoại tà

*) Triệu chứng: Các triệu chứng lâm sàng thường gặp ở những người bị thể bệnh này bao gồm cổ họng khô, sưng đau, khó khăn khi nuốt nước bọt, thường thấy nóng rát tại yết hầu. Cơ thể cũng hay phiền muộn, háo khát, ăn uống khó, ù tai, đau lưng, đại tiện táo. Ngoài ra, bệnh nhân cũng sẽ thấy rêu lưỡi của mình bị vàng, chất lưỡi đỏ, mạch tế sác.

*) Phép điều trị:Tư âm bổ thận

*)  Bài thuốc: Ngọc nữ tiễn

• Chuẩn bị: Mạch môn đông 16g , tri mẫu 12g, ngưu tất 12g, sinh thạch cao 24g, sinh địa 20g
• Cách tiến hành: Các vị thuốc trên cho vào nồi, đem sắc lên với chừng 1800ml nước. Sau khi thấy nước cạn còn khoảng 150ml thì tắt bếp, chắt lấy nước này chia thành 5 lần dùng và uống trong ngày.

Bài thuốc nhai ngậm được dùng kết hợp được thực hiện như sau: Đem tam thất tẩm vào nước muối trong vòng 5 – 7 ngày. Sau đó, dùng chúng thái mỏng, sao giòn rồi đem nhai cùng với 1 lá ly tước to. Ngậm và nuốt cả bã lẫn nước một cách từ từ. Mỗi ngày thực hiện khoảng 7 – 10 lần để bài thuốc mang lại hiệu quả tốt hơn.

Bên cạnh dạng thuốc uống và thuốc ngậm, bệnh nhân bị bệnh thể thận âm hư cảm nhiễm ngoại tà còn có thể điều trị kết hợp cả châm cứu. Lúc này, các huyệt được tác động bằng châm tả sẽ bao gồm huyệt nội đình, huyệt túc lâm khấp, liêm tuyền, thiếu dương, phong phủ, ẩn bạch. Với các huyệt tam âm giao, thận du, cách du, nội quan, thái khê, thần môn, huyết hải sẽ được tiến hành châm bổ.

Viêm họng trong Đông y thể khí hư

*) Triệu chứng:Bệnh viêm họng thể khí hư có các biểu hiện cổ họng hơi sưng đau nhức, khô. Đau khi nuốt nước bọt, khó nuốt khi ăn uống, gần trưa thấy đau nhiều hơn. Đồng thời, bệnh nhân đi đại tiện phân lỏng, cơ thể mệt mỏi, chân tay mềm nhẽo, mạch hư nhược.

*) Phương pháp điều trị:Bổ trung ích khí sinh tân dịch

*) Bài thuốc: Bổ trung ích khí thang gia giảm

• Chuẩn bị: Nhân sâm 12g, cam thảo 10g, trần bì 12g, thăng ma 12g, sài hồ 12g, bạch truật 12g, thiên hoa phấn 12g, đương quy 12g, hoàng kỳ 24g.
• Cách dùng: Cam thảo chích, hoàng kỳ mật sao, trần bì khứ bạch, nhân sâm đem bỏ cuống, đương quy tửu tẩy. Sau đó đem tất cả các vị thuốc sắc lên với khoảng 1800ml nước. Đun sôi kỹ cho đến khi nước trong ấm còn lại chừng 200ml thì tắt bếp, chắt lấy nước chia thành 5 lần dùng trong ngày. Mỗi ngày dùng một thang cho đến khi thấy các triệu chứng được chữa khỏi.

Bài thuốc nhai ngậm được dùng kết hợp: Chuẩn bị 3 miếng sơn đậu căn, 1 lá ly tước lớn, 1 cái vỏ quýt tươi sạch. Đem tất cả các nguyên liệu này nhai rồi nuốt lấy nước cốt.

Ngoài ra, bệnh nhân sẽ được chỉ định thực hiện châm cứu. Lang y sẽ tiến hành châm bổ các huyệt vị du, tỳ du, nội quan, can du, khí hải, thần môn. Châm tả các huyệt nội đình, thái khê, thiếu thương, phong phủ, công tôn, ẩn bạch, phong long, hạ quan.

Ngoại cảm phải dịch độc thời khí

*) Triệu chứng: Người bệnh bị thể bệnh này xuất hiện các triệu chứng đau, khô, sưng đỏ cổ họng. Khi ăn thấy nuốt khó và nghẹn, sốt cao, thấy khát, thích dùng đồ lạnh, mạch sác. Một đặc điểm khác của thể bệnh này là có nhiều người cùng mắc, có thể lây lan lẫn nhau.

*) Phép điều trị: Thanh hỏa giải độc

*) Bài thuốc: Thanh yết lợi cách thang

• Chuẩn bị: Cam thảo 10g, hoàng liên 08g, bạch linh 12g, nhân sâm 10g, hoàng cầm 12g, phòng phong 12g, bạch thược 12g, ngưu bàng tử 12g, thăng ma 12g, cát cánh 12g.
• Cách thực hiện: Đem tất cả các vị thuốc trên cho vào nồi, sau đó thêm khoảng 7 lát gừng vào rồi đun sôi lên với khoảng 1200ml nước. Đun cho đến khi lượng nước còn lại chừng 120ml thì dừng, chắt lấy nước thuốc vừa thu được chia thành 5 lần dùng hết trong ngày.

Bài thuốc nhai ngậm: Lấy 3 lá hoắc hương, 3 miếng xạ can, 1 miếng sinh khương đem nhai, nuốt nước cốt rồi bỏ bã. Mỗi ngày thực hiện chừng 4 – 5 lần để mang lại hiệu quả tốt.

Tỳ hư can uất

*) Biểu hiện lâm sàng: Cổ họng hơi khô, sưng đau, đau khi nuốt nước bọt, ăn uống nghẹn và khó nuốt, đau hai mạng sườn. Thi thoảng có cảm giác nóng ở vùng cổ họng. Cơ thể mệt mỏi, ăn uống khó tiêu, lợm giọng, buồn nôn, đại tiện bất thường, rêu lưỡi vàng cáu, mạch huyền.

*) Phép điều trị:Bổ tỳ sơ can

*) Bài thuốc:Quy tỳ thang kết hợp với tiêu diêu tán

• Chuẩn bị: Cam thảo 8g, mộc hương 4g, viễn chí 8g, nhân sâm 8g, sài hồ 10g, bạc hà 8g, bạch thược 10g, bạch truật 12g, đương quy 10g, phục thần 12g, long nhãn nhục 12g, hoàng kỳ 12g, toan táo nhân 12g
• Cách thực hiện: Đem phục thần bỏ lõi gỗ, bổ gốc cuống mật chích hoàng kỳ, sao vàng cánh gián toan táo nhân, cam thảo chích, viễn chí bỏ lõi tẩm nước gừng và sao vàng. Sau đó, đem tất cả các vị thuốc cho vào ấm, sắc với khoảng 1500ml nước. Đun cho đến khi lượng nước còn lại khoảng 250ml thì dừng, chắt lấy nước thuốc chia thành 5 lần dùng trong ngày. Mỗi ngày sắc uống 1 thang.

Bài thuốc nhai ngậm được thực hiện như sau: Đem tam thất tẩm nước muối, ủ trong khoảng thời gian từ 5 – 7 ngày, thái mỏng sao giòn. Sau đó trộn cùng với cam thảo rồi nhai tinh ngậm, nuốt từ từ cả bã lẫn nước. Mỗi ngày thực hiện khoảng 7 – 10 ngày để chúng mang đến tác dụng tốt hơn.

Đối với bài thuốc châm cứu: Các huyệt huyền chung, nội đình, túc lâm khấp, phong phủ, thiếu thương, ẩn trạch thì tiến hành châm tả. Với các huyệt tỳ du, can du, cách du, đởm du, khí hải, nội quan, thần môn sẽ tiến hành châm bổ.

Trên đây là những bài thuốc chữa viêm họng bằng Đông y được dùng phổ biến và được cho là mang đến tác dụng tốt trong điều trị bệnh. Tuy nhiên, bệnh nhân cũng cần chú ý điều chỉnh chế độ ăn uống và sinh hoạt của bản thân cho phù hợp. Đồng thời, vệ sinh răng miệng sạch sẽ, thường xuyên súc miệng bằng nước muối… để giúp bệnh mau được chữa lành hơn.