Viêm da tiếp xúc: Triệu chứng, nguyên nhân và cách điều trị

Viêm da tiếp xúc đặc trưng bởi những tổn thương da có dạng phát ban, mụn nước. Bệnh có thể tiếp xúc trực tiếp với chất gây dị ứng/kích ứng. Để điều trị bệnh lý này, cần tránh xa tác nhân kích thích, đồng thời sử dụng thuốc bôi và thuốc uống theo hướng dẫn của bác sĩ.

Viêm da tiếp xúc là gì?

Viêm da tiếp xúc là bệnh da liễu khá phổ biến, xảy ra khi tiếp xúc trực tiếp với chất gây dị ứng hoặc kích ứng. Không giống với các bệnh da liễu khác, viêm da tiếp xúc chỉ gây tổn thương khu trú tại vùng da tiếp xúc trực tiếp với tác nhân kích thích. Tuy nhiên với những trường hợp tổn thương da nghiêm trọng, các vùng da lân cận có thể bị đỏ, kích ứng, phát ban và nổi mề đay.

Viêm da tiếp xúc thường xảy ra do côn trùng, hóa mỹ phẩm, đồ trang sức, dung môi công nghiệp, mùn cưa và một số tác nhân khác – trong đó côn trùng là nguyên nhân chủ yếu gây ra bệnh lý này.

Bệnh thường diễn tiến cấp tính và có đáp ứng tốt với các biện pháp điều trị. Nếu được khắc phục và chăm sóc đúng cách, tổn thương da có thể thuyên giảm sau khoảng 1 – 4 tuần.

Triệu chứng nhận biết bệnh viêm da tiếp xúc

Viêm da tiếp xúc có triệu chứng lâm sàng khá đặc trưng – đặc biệt là viêm da do tiếp xúc với dịch tiết hoặc nọc độc từ côn trùng.

Các triệu chứng thường gặp, bao gồm:

• Ban đầu da xuất hiện các đốm hoặc dải phát ban tương ứng với phạm vi tiếp xúc với tác nhân kích thích.
• Phát ban da thường có kích thước từ vài mm đến vài cm và thường hơi phù nề so với vùng da xung quanh.
• Sau khoảng vài giờ, trên bề mặt phát ban sẽ xuất hiện các bọng nước, mụn nước hoặc có thể đi kèm với mụn mủ nhỏ.
• Tổn thương da thường gây ngứa và nóng rát nhẹ.
• Sau khoảng 3 – 5 ngày, vùng da tổn thương có xu hướng khô lại và phục hồi.
• Tuy nhiên ở những trường hợp nặng, tổn thương da có thể lan rộng, gây bọng mủ, bọng nước, vỡ, hình thành trợt loét, tăng nguy cơ viêm nhiễm và hoại tử da.
• Ở một số ít trường hợp, viêm da tiếp xúc với hóa chất và nọc độc côn trùng có thể kích thích phản ứng dị ứng và gây nổi mề đay trên phạm vi rộng.

Nguyên nhân gây viêm da tiếp xúc

Viêm da tiếp xúc xảy ra do tiếp xúc với các chất gây dị ứng hoặc kích ứng như:

• Hóa chất, dung dịch tẩy rửa và làm sạch
• Mỹ phẩm (sản phẩm chăm sóc da, trang điểm)
• Quần áo
• Giày dép
• Một số kim loại như bạc, niken, inox,…
• Nhựa/ mủ từ thực vật
• Một số loại thuốc như thuốc kháng sinh, thuốc chống viêm,…
• Phấn hoa, mạt bụi và kim loại nặng có trong không khí
• Côn trùng (phổ biến nhất là bướm đục thân lúa và kiến ba khoang)

Phân loại viêm da tiếp xúc

Dựa vào nguyên nhân gây bệnh, viêm da tiếp xúc được chia thành 2 loại sau:

1. Viêm da tiếp xúc kích ứng

Viêm da tiếp xúc kích ứng là loại phổ biến nhất của bệnh, thường xảy ra khi tiếp xúc trực tiếp với hóa mỹ phẩm, nọc độc côn trùng, chất tẩy rửa,… hoặc ma sát với giày dép, quần áo.

2. Viêm da tiếp xúc dị ứng

Loại viêm da tiếp xúc này ít phổ biến và thường khởi phát thông qua phản ứng dị ứng của cơ thể. Bệnh có thể bị kích thích thông qua cơ chế: Cơ thể tiếp xúc với chất dị ứng (phấn hoa, thuốc nhuộm tóc, kim loại, cao su,…), sau đó hệ miễn phóng thích chất gây dị ứng vào da, gây phát ban, nổi mề đay, sưng viêm và nổi mụn nước.

Viêm da tiếp xúc có nguy hiểm không?

Viêm da tiếp xúc là bệnh da liễu thường gặp và chỉ gây tổn thương ở ngoài da. Chính vì vậy bệnh hầu như không ảnh hưởng nghiêm trọng sức khỏe hay đe dọa trực tiếp đến tính mạng. Tuy nhiên tổn thương do viêm da tiếp xúc có thể gây ngứa ngáy dai dẳng, kích thích phản ứng gãi, cào và làm phát sinh các biến chứng như:

• Viêm da thần kinh: Viêm da thần kinh (sẩn ngứa khu trú Darier/ bệnh liken giản đơn mãn tính) là hệ quả do hoạt động cào, gãi lên vùng da bị viêm da tiếp xúc. Hoạt động này khiến vùng da bị dày sừng, liken hóa, ngứa ngáy dữ dội và ảnh hưởng nghiêm trọng đến ngoại hình.
• Nhiễm trùng da: Bên cạnh đó, thói quen chà xát và vệ sinh kém có thể tăng nguy cơ nhiễm trùng da. Biến chứng này có thể được điều trị dứt điểm bằng cách sử dụng kháng sinh và thuốc sát trùng. Tuy nhiên với những trường hợp xử lý không đúng cách, vi khuẩn có thể lan tỏa ra các mô mềm, dây chằng, xương, khớp và đi vào tuần máu.
• Sẹo vĩnh viễn: Viêm da tiếp xúc có thể gây tổn thương da sâu hơn so với viêm da dị ứng. Vì vậy nếu liên tục gãi cào và chà xát lên da, da có thể bị thâm sẹo vĩnh viễn và không thể phục hồi.

Ngoài ra, các triệu chứng của bệnh còn ảnh hưởng đến hiệu quả học tập – làm việc, tạo tâm lý e ngại khi giao tiếp và ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng giấc ngủ. Vì vậy khi nhận thấy các triệu chứng của bệnh, bạn nên tiến hành điều trị trong thời gian sớm nhất.

Chẩn đoán bệnh bằng cách nào?

Chẩn đoán bệnh chủ yếu dựa vào các triệu chứng lâm sàng như tính chất khởi phát đột ngột, tổn thương da điển hình là các bọng nước/ mụn nước xuất hiện trên bề mặt phát ban đi kèm với triệu chứng ngứa, bỏng rát và đau nhẹ.

Với những trường hợp không có tổn thương điển hình, bác sĩ có thể chẩn đoán phân biệt với bệnh zona thần kinh. Zona là một dạng nhiễm trùng da cấp tính xảy ra do tình trạng tái hoạt động của virus thủy đậu – varicella zoster virus. Bệnh đặc trưng bởi các triệu chứng lâm sàng như sau:

• Trước khi xuất hiện mụn nước, vùng da bị ảnh hưởng thường có dấu hiệu đau nhức
• Xuất hiện mụn nước có kích thước nhỏ và có xu hướng mọc khu trú thành từng dải
• Tổn thương do zona thường tập trung khu trú hoặc rải rác dọc theo các dây thần kinh
• Mức độ đau nặng nề và kéo dài hơn so với viêm da tiếp xúc

Biện pháp điều trị bệnh viêm da tiếp xúc

Sau khi có kết quả chẩn đoán, bạn nên tiến hành điều trị theo hướng dẫn của bác sĩ để giảm triệu chứng, ngăn ngừa viêm nhiễm và hạn chế hình thành thâm sẹo. Dưới đây là một số biện pháp điều trị viêm da tiếp xúc phổ biến, bao gồm:

1. Sử dụng thuốc theo hướng dẫn

Để giảm tổn thương da, cải thiện các triệu chứng cơ năng và ngăn ngừa viêm nhiễm, bạn có thể sử dụng một số loại thuốc sau:

• Hồ nước: Hồ nước là dung dịch dùng ngoài chứa thành phần chính là kẽm Oxyd, Glycerin và bột Talc, có tác dụng làm dịu da, sát khuẩn nhẹ và bảo vệ vùng da tổn thương. Thuốc được sử dụng khi tổn thương mới phát nhằm giảm nhẹ triệu chứng và ngăn ngừa tình trạng lan rộng.
• Dung dịch Jarish: Dung dịch Jarish có chứa nước cất, Glycerum và Acidum boricum, có tác dụng làm dịu thương tổn da, làm sạch và khử trùng nhẹ. Ngoài ra loại thuốc này còn làm giảm hiện tượng sưng đỏ và viêm do viêm da tiếp xúc.
• Thuốc bôi chứa corticoid: Loại thuốc này được chỉ định khi tổn thương trên da đã đóng mài và khô, có tác dụng giảm sưng, ngứa và chống dị ứng. Tuy nhiên cần tránh dùng thuốc bôi chứa corticoid khi da còn chảy dịch vì thuốc có thể khiến tổn thương da chậm lành.
• Thuốc kháng sinh tại chỗ: Ngoài ra bác sĩ cũng có thể chỉ định một số kháng sinh tại chỗ như Aicd fusidic trong trường hợp có bội nhiễm.
• Thuốc uống kháng histamine: Viêm da tiếp xúc thường khởi phát do dị ứng/ kích ứng. Do đó để làm giảm các triệu chứng cơ năng và tổn thương thực thể, bác sĩ có thể chỉ định dùng thuốc kháng histamine. Nhóm thuốc này có tác dụng giải mẩn cảm, chống dị ứng và giúp cải thiện các triệu chứng do viêm da tiếp xúc gây ra.
• Thuốc corticoid đường uống: Với những trường hợp viêm nặng, bác sĩ có thể chỉ định corticoid đường uống trong điều trị ngắn hạn nhằm giảm viêm và chống dị ứng.
• Thuốc kháng sinh đường uống: Nếu tổn thương da xảy ra trên diện rộng hoặc có dấu hiệu nhiễm trùng sâu, bác sĩ có thể chỉ định kháng sinh đường uống để phòng ngừa và tiêu diệt vi khuẩn.

2. Biện pháp cải thiện tại nhà

Ngoài việc sử dụng thuốc, bạn có thể hỗ trợ làm giảm các triệu chứng của bệnh bằng một số biện pháp cải thiện tại nhà như:

• Chườm lạnh: Ngay khi tiếp xúc với chất gây kích ứng, bạn nên rửa sạch vùng da tiếp xúc và chườm lạnh trong khoảng 10 – 15 phút. Biện pháp này có thể giảm viêm sưng, ngứa ngáy và hạn chế tổn thương da lan tỏa rộng.
• Tắm nước mát: Trong trường hợp nổi mề đay sau khi tiếp xúc với hóa chất, nọc độc côn trùng, bạn nên tắm nước mát để loại bỏ dị nguyên và cải thiện các triệu chứng trên da.
• Sử dụng kem dưỡng ẩm: Sau khi tổn thương da khô lại và đóng mài, có thể thoa kem dưỡng ẩm dịu nhẹ lên da để giảm tình trạng khô ráp, đồng thời thúc đẩy tốc độ phục hồi và giảm nguy cơ hình thành thâm sẹo sau khi điều trị.

3. Điều trị viêm da tiếp xúc bằng Đông y

Theo Đông y, viêm da tiếp xúc là một dạng viêm nhiễm mãn tính, xảy ra khi chính khí suy yếu, cơ thể bị các yếu tố ngoại tà như phong, nhiệt, thấp xâm nhập, dẫn tới huyết táo, không sinh dưỡng được da. Khi da tiếp xúc với dị nguyên bên ngoài sẽ gây ra viêm nhiễm với các triệu chứng như mẩn ngứa, khô rát da, nhiễm trùng, tiết dịch…

Để điều trị căn bệnh này, Đông y cho rằng phải loại bỏ căn nguyên gây bệnh là các yếu tố ngoại tà, đồng thời chú trọng nâng cao chính khí, hay sức đề kháng của cơ thể để thiết lập lại hàng rào bảo vệ da khỏi tác động của các yếu tố dị nguyên.

Một trong những bài thuốc điều trị hiệu quả lâu dài căn bệnh viêm da tiếp xúc và giúp phòng ngừa tái phát, phải kể đến Thanh bì dưỡng can thang của Trung tâm Nghiên cứu và Ứng dụng Thuốc dân tộc. Đây là số ít bài thuốc chữa viêm da được giới thiệu trên sóng truyền hình VTV2.

>> Xem chi tiết: Phần giới thiệu Thanh bì dưỡng can thang trên Sống khỏe mỗi ngày VTV2

Bài thuốc kế thừa trọn vẹn nguyên lý điều trị từ gốc, cùng biện chứng luận trị của Đông y, đồng thời chắt lọc tinh hoa từ 20 bài thuốc cổ phương quý giá, nổi bật nhất là bài Trợ tạng bì của Đại danh y Hải Thượng Lãn Ông. Bài thuốc trải qua nhiều lần thử nghiệm lâm sàng gắt gao để tìm ra công thức thành phần tối ưu nhất, cho hiệu quả điều trị vượt trội.

Thanh bì Dưỡng can thang là bài thuốc Nam duy nhất hiện nay có sự kết hợp hoàn hảo 3 dạng bào chế gồm UỐNG, BÔI, NGÂM RỬA tạo nên công thức 3 trong 1 đột phá.

• Bài thuốc uống: Chặn đứng căn nguyên gây viêm da tiếp xúc từ gốc, tăng cường giải độc, loại bỏ các độc tố, dị nguyên gây các triệu chứng viêm nhiễm, thanh nhiệt, khu phong, ổn định cơ địa, tăng cường thể trạng và sức đề kháng giúp phòng ngừa tái phát.
• Bài thuốc bôi: Sát khuẩn, chữa lành các tổn thương, loại bỏ triệu chứng viêm da tiếp xúc trên da.
• Bài thuốc ngâm rửa: Làm sạch sâu, sát khuẩn, chống nhiễm trùng, ngăn không cho vùng viêm nhiễm lan rộng.

Sự kết hợp 3 chế phẩm trong bài thuốc tạo nên phác đồ điều trị hoàn chỉnh và toàn diện. Điểm khác biệt của Thanh bì Dưỡng can thang so với nhiều phương pháp điều trị viêm da tiếp xúc khác đó là bài thuốc không chỉ tập trung điều trị triệu chứng, mà còn chú trọng bồi bổ thể trạng, nâng cao hệ miễn dịch cho bệnh nhân.

Khi hệ miễn dịch khỏe mạnh, hàng rào bảo vệ tự nhiên của da sẽ được thiết lập mạnh mẽ, giúp chống lại các dị nguyên bên ngoài. Nhờ đó hiệu quả mà bài thuốc mang lại được duy trì lâu dài, hạn chế tối đa tái phát bệnh trở lại. Đặc biệt, bài thuốc có thể linh hoạt gia giảm thành phần vị thuốc cho phù hợp với cơ địa, thể trạng riêng của từng bệnh nhân.

Bài thuốc mang đến phác đồ điều trị bệnh chặt chẽ, tuân thủ theo đúng biện chứng luận trị của Đông y, mang lại hiệu quả rõ rệt theo 3 giai đoạn:

• Giai đoạn 1: Đào thải độc tố, loại bỏ các dị nguyên xâm nhập vào cơ thể gây ra tình trạng viêm nhiễm. Đây là giai đoạn tình trạng công thuốc có thể xảy ra, tuy nhiên bệnh nhân không nên quá lo lắng.
• Giai đoạn 2: Kiểm soát triệu chứng bệnh. Ở giai đoạn này, bài thuốc sẽ phát huy rõ rệt công dụng điều trị, giúp chấm dứt các triệu chứng ngứa ngáy, viêm nhiễm trên da.
• Giai đoạn 3: Dự phòng tái phát. Trong giai đoạn này, bệnh nhân nên kiên trì sử dụng bài thuốc để cơ thể được điều dưỡng, nâng cao hệ miễn dịch và thể trạng. Điều này có vai trò quan trọng trong việc thiết lập hàng rào bảo vệ tự nhiên của da, tránh sự tấn công của các yếu tố dị nguyên.

Bên cạnh đó, Thanh bì Dưỡng can thang được bào chế hoàn toàn từ các thảo dược sạch tự nhiên, đạt chuẩn GACP-WHO, đảm bảo an toàn tuyệt đối cho sức khỏe, không gây kích ứng da, không gây tác dụng phụ. Nguồn nguyên liệu bào chế thuốc được thu hái trực tiếp từ các vườn chuyên canh dược liệu của Trung tâm Thuốc dân tộc, giúp ổn định nguồn cung và cho chất lượng đồng đều.

Để được tư vấn cụ thể về phác đồ điều trị viêm da tiếp xúc với bài thuốc này, bệnh nhân có thể chụp ảnh vùng da bị bệnh và gửi tới cho các bác sĩ của Trung tâm Thuốc dân tộc, kèm theo mô tả triệu chứng mắc phải.

TRUNG TÂM NGHIÊN CỨU VÀ ỨNG DỤNG THUỐC DÂN TỘC

• Cơ sở Hà Nội: Biệt thự B31, ngõ 70 Nguyễn Thị Định || SĐT, Zalo: (024) 7109 6699 – 0983 059 582

• Cơ sởQuảng Ninh: Số 116 Văn Lang, Hồng Gai, Hạ Long || SĐT, Zalo: 0203 6570128 – 0972606773

• Cơ sở Hồ Chí Minh: Số 145 Hoa Lan, P.2, Q.Phú Nhuận || SĐT, Zalo: (028) 7109 6699 – 0932 064 179

• Website: thuocdantoc.org/  Fanpage: Trung tâm Thuốc dân tộc

4. Lối sống và thói quen sinh hoạt

Bên cạnh các biện pháp cải thiện và sử dụng thuốc, bạn nên thay đổi một số thói quen và xây dựng lối sống lành mạnh nhằm giúp tổn thương da nhanh lành và giảm nguy cơ bội nhiễm.

• Cần xác định dị nguyên và tránh tiếp xúc với chất gây dị ứng/ kích thích.
• Tránh ăn thực phẩm dễ gây dị ứng trong thời gian điều trị như hải sản, thức ăn đóng hộp, đậu phộng, đậu nành, thịt bò,…
• Hạn chế gãi, cào và chà xát lên da. Nên mang giày dép thoáng, mặc quần áo rộng rãi và có chất liệu thấm hút để tránh làm vỡ mụn nước và gây đau rát.
• Nên uống nhiều nước và bổ sung thực phẩm lành mạnh nhằm tăng tốc độ hồi phục và giảm khô ráp da.
• Hạn chế tiếp xúc với ánh nắng mặt trời trong thời gian điều trị. Tia cực tím từ ánh nắng có thể khiến tổn thương da trở nên nghiêm trọng và gây thâm sẹo nặng nề. Ngoài ra một số trường hợp viêm da tiếp xúc có thể bùng phát mạnh sau khi tiếp xúc với ánh nắng trong thời gian dài.

Phòng ngừa bệnh viêm da tiếp xúc

Phần lớn các trường hợp viêm da tiếp xúc đều có đáp ứng tốt và thuyên giảm nhanh sau khi điều trị. Tuy nhiên nếu không chủ động phòng ngừa, bệnh có thể tái phát nhiều lần gây tổn thương da nghiêm trọng, tăng nguy cơ hình thành thâm sẹo và bội nhiễm.

Vì vậy sau khi điều trị, bạn nên chủ động thực hiện các biện pháp phòng ngừa sau:

• Vệ sinh nhà cửa thường xuyên, có thể phun xịt côn trùng theo định kỳ để giảm nguy cơ kích ứng da do tiếp xúc với nọc độc của kiến ba khoang, nấm mốc,…
• Sau khi tiếp xúc với nọc độc côn trùng hoặc mủ thực vật, nên rửa sạch bằng nước và xà phòng để làm giảm nguy cơ tổn thương da.
• Nên mang bao tay hoặc mang ủng nếu phải tiếp xúc với hóa chất, chất tẩy rửa, xi măng, dung môi công nghiệp,…
• Dưỡng ẩm và chăm sóc da thường xuyên nhằm duy trì làn da khỏe khoắn và ẩm mượt. Từ đó làm giảm mức độ ảnh hưởng của ánh nắng và các tác nhân gây hại.
• Côn trùng và một số loài bò sát thường bị hấp dẫn với ánh sáng. Vì vậy bạn nên tắt đèn khi đi ngủ để tránh bị côn trùng cắn.
• Không nên tiếp xúc với các chất có tiền sử dị ứng.
• Nâng cao hệ miễn dịch và cải thiện sức khỏe bằng cách ăn uống khoa học, nghỉ ngơi điều độ, kiểm soát căng thẳng và stress.
• Vệ sinh da đúng cách và thay đổi các sản phẩm chăm sóc da có chứa các thành phần dễ gây kích ứng.

Viêm da tiếp xúc là bệnh da liễu khá phổ biến và có thể khởi phát ở bất cứ đối tượng nào. Để giảm mức độ ảnh hưởng và ngăn ngừa biến chứng, bạn nên tìm gặp bác sĩ để được thăm khám và can thiệp điều trị trong thời gian sớm nhất.